به گزارش راسخون؛ ریچارد نفیو، معمار تحریم‌های آمریکا علیه ایران، به عنوان معاون رابرت مالی مسوول امور ایران در وزارت خارجه‌ آمریکا منصوب شد. نفیو، طراح تحریم‌های آمریکا علیه جمهوری اسلامی در دوران ریاست جمهوری باراک اوباما بود و ساختار طراحی‌شده ضد ایرانی وی مورد تایید و حمایت هر دو حزب سنتی دموکرات و جمهوریخواه است.

ریچارد نفیو به صورت خاص طی یک دهه اخیر، در تعیین سیاست‌های کلان آمریکا در رابطه با ایران، کره شمالی و هند شرکت داشته است. سوابق کاری ریچارد نفیو نشان می‌دهد که وی تمرکز ویژه‌ای بر حوزه ایران و مسائل مربوط به کشورمان داشته است. نفیو طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳ مسؤول میز ایران در شورای امنیت ملی (NSC) بوده‌است.

فراتر از آن، مسؤول توسعه و اجرای استراتژی تحریم‌های ایالات متحده نسبت به ایران و همچنین مذاکرات هسته‌ای بود. مذاکراتی که به برجام ختم شد. نفیو از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱ نیز در دفتر امنیت بین‌المللی و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در وزارت خارجه، به‌عنوان اولین مقام افسر هسته‌ای ایران حضور داشته‌است.
 


کسی که سن و سالش را نمی‌گوید!

بسیاری از منابع خبری و تحلیلی در آمریکا، از ریچارد نفیو به عنوان دیپلمات و سیاستمداری پیچیده یاد می‌کنند. وی نزدیک به یک دهه فعالیت‌های اولیه خود را در عرصه امنیتی آمریکا و خصوصا در شورای امنیت ملی این کشور تجربه کرد. نکته جالب توجه این که اطلاعات شخصی زیادی از نفیو در دست نیست! تنها به قرینه‌ سال فارغ‌التحصیلی او در مقطع کارشناسی، می‌توان حدس زد که اکنون او باید حدودا ۴۰ سال داشته باشد. نفیو بارها سوالات خبرنگاران آمریکایی در خصوص زندگی شخصی خود و خانواده‌اش را بی‌پاسخ گذاشته است.

بازگشت رسمی ریچارد نفیو به صحنه قدرت در آمریکا، پرده از نیت واقعی دولت بایدن در قبال جمهوری اسلامی ایران برمی‌دارد. ریچارد نفیو بارها عنوان کرده که تحریم‌های نظام‌مند و ساختاری ایالات متحده علیه کشورمان هرگز در عمل لغو نمی‌شوند.
 

از فارغ‌التحصیلی تا ورود به دنیای سیاست و تحریم

ریچارد نفیو، معمار اصلی تحریم‌های ایران و عضو تیم مذاکره‌کننده دولت اوباما با ایران در مذاکرات هسته‌ای پیش از مسئولیت گرفتن در دولت جدید دموکرات‌ها، به‌عنوان محقق ارشد در دانشگاه کلمبیا فعالیت می‌کرد و مدیربرنامه مرکز سیاست جهانی انرژی در این دانشگاه بود. وی همچنین تحلیلگر ارشد موسسه بروکینگز نیز به حساب می‌آمد. این موسسه که اتاق فکر است براساس اعلام دانشگاه پنسیلوانیا در سال2012 موثرترین اتاق فکر در جهان است.

ورود ریچارد نفیو به دنیای سیاست بین‌الملل به سال‌های ابتدایی دهه2000 میلادی بازمی‌گردد. او در سال2002 با نمرات ممتاز موفق به کسب مدرک کارشناسی خود از دانشگاه جورج واشنگتن شده و یک‌سال بعد به اداره امنیت هسته‌ای ملی پیوسته است. نفیو از ژوئن2003 تا ژوئن2006 در امور مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای بین‌المللی مشغول بود. او در میانه فعالیت‌هایش در اداره امنیت هسته‌ای ملی در سال۲۰۰۴ موفق به اخذ مدرک «مطالعات سیاست امنیتی» در مقطع ارشد از همان دانشگاهی شد که دوره کارشناسی خود را نیز در آن گذرانده بود. نفیو سپس از سال2006 به دفتر امنیت بین‌المللی و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در وزارت امور خارجه آمریکا رفت و تا سال2011 در این دفتر مشغول به‌کار بود. او در این دوره اولین مدیر ارشد این مرکز در امور هسته‌ای ایران بود. وی پس از آن به مدت دوسال تا سال2013 مدیر امور ایران در شورای امنیت ملی آمریکا شد و در ژانویه2013 به‌عنوان معاون اصلی هماهنگ‌کننده سیاست تحریم‌ها در وزارت امور خارجه منصوب شد. نفیو در جریان مذاکره با ایران از آگوست2013 تا دسامبر2014 رهبر اصلی کارشناسان قسمت امور تحریم‌ها بود. او در اول فوریه2015 مشاغل دولتی خود را رها کرد و به مرکز سیاست جهانی انرژی وابسته به دانشگاه کلمبیا پیوست و همزمان نیز به شکل غیرمستقیم با موسسه بروکینگز به‌عنوان عضو ارشد همکاری می‌کرد.


 نفیو در کتاب هنر تحریم‌ها چه می‌گوید؟

 

نفیو در کتاب جنجالی و مشهور خود تحت عنوان هنر تحریم‌ها، با ترسیم چارچوبی مشخص برای بهینه‌کردن اعمال تحریم‌ها از آنها سلاحی برای تحت فشار قرار دادن موثر کشورهای دیگر استفاده کند. ریچارد نفیو صراحتا عنوان کرده که هدف تحریم اعمال رنج به کشوری دیگر است با این هدف که کشور مورد نظر رفتار مد نظر تحریم‌کننده را ترک کند سپس تحلیل می‌کند که چالش‌ها و خطرات و روش‌های اعمال درست تحریم چیست. سایر افرادی که در پنل حضور دارند به نکات عملی تحریم‌ها و چالش‌هایی که پیاده‌سازی آن به همراه دارند می‌پردازند و از نقطه نظر موسسات مالی و بخش انرژی تحریم‌ها و اثرات آن را تحلیل می‌کنند. نفیو صراحتا در این کتاب اذعان کرده که هدف از اعمال تحریم‌های ضدایرانی آمریکا، اعمال رنج و مشقت برای مردم است. وی در این خصوص می نویسد: «اعمال درد و فشار در یک کشور هدف، در تحریم‌ها اگر بخواهد فارغ از آثار آن، درد و ... انجام شود، هیچ نتیجه‌ خاصی دربرنخواهد داشت. »

نگارش این کتاب با استقبال گسترده‌ای از سوی لابی‌های صهیونیستی و طرفداران تحریم ایران در آمریکا و کشورهای اروپایی همراه بود. رابرت اینهورن، مشاور ارشد سابق دفتر عدم اشاعه در وزارت خارجه آمریکا و عضو برجسته مؤسسه بروکینگز می‌نویسد: «نفیو با استفاده از تجربه دست اول خود به‌عنوان یک مذاکره‌کننده و سیاستگذار آمریکایی توانسته راهنمای بسیار خوبی را در حوزه ایجاد و اجرای تحریم‌ها تدوین کند، تحریم‌هایی که به ابزاری جالب و بسیار مهم از سیاست دولت آمریکا تبدیل شده‌است، این کتاب حتما باید توسط مقامات و کارشناسان حوزه کره شمالی، ایران و روسیه خوانده شده و در مورد بقیه چالش‌های مهم امنیت ملی آمریکا نیز به‌کار گرفته شود».
 

پیام حضور ریچارد نفیو در دولت بایدن

اگرچه برخی افراد تصور می‌کردند انتصاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه امور ایران در وزارت خارجه آمریکا نشانه‌ای مثبت در دولت بایدن محسوب می‌شود، اما انتصاب ریچارد نفیو به عنوان معاون رابرت مالی به وضوح نشان داد که دموکرات‌ها نه‌تنها قصد لغو تحریم‌های ضد ایرانی را در عمل ندارند، بلکه به دنبال تحکیم ساختار تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی خود علیه کشورمان هستند. ریچارد نفیو در ۲۴ خرداد ۹۹ و در گفت‌وگوی اختصاصی خود با روزنامه جام‌جم تاکید کرده بود: «تحریم‌ها می‌تواند بخش مفیدی از سیاست خارجی باشد، اما تنها در صورت ادغام در یک استراتژی کامل و آن هم با در نظر قرار گرفتن جنبه‌های دیپلماسی، همکاری بین‌المللی و تقویت فشار. متاسفانه دولت ترامپ این‌گونه از تحریم‌ها ( علیه ایران ) استفاده نمی‌کند. تحریم‌ها نباید به عنوان یک ابزار اصلی در حوزه سیاست خارجی آمریکا مورد استفاده قرار‌گیرد، اما ترامپ ابزار دیگری در این حوزه ندارد.»

به عبارت بهتر، انتقاد اصلی ریچارد نفیو به ترامپ معطوف به تحریم ایران نبود، بلکه وی معتقد بود که پروژه تحریم ایران از سوی دولت جمهوریخواه ترامپ به نحوه‌ای موثر انجام نمی شود! ریچارد نفیو معتقد است که استراتژی فشار حداکثری دولت ترامپ علیه ایران باید در دوران ریاست جمهوری بایدن به استراتژی فشار حداکثری تغییر پیدا کند؛ دقیقا همان نکته‌ای که بایدن نیز در مبارزات انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۲۰ به آن اشاره کرد.
 

نفیو چگونه باعث رنج و مرگ مردم ایران می‌شد؟

 

ریچارد نفیو در کتاب هنر تحریم‌ها به برخی از ابعاد جنگ اقتصادی آمریکا علیه ایران اشاره کرده و به ترسیم افق‌های دید خود و تیمش هنگام طراحی تحریم‌ها علیه ایران پرداخته است. او در این کتاب به بخشی از اهداف ضد حقوق بشری خود اعتراف می‌کند زیرا اهداف تحریمی آمریکا پیش‌تر و پس از اجرای آنها تا حد زیادی مشخص شده بودند. نفیو در اعترافی صریح می‌گوید آمریکا در عین تحریم اقلام گوناگون، واردات کالاهای لوکس را از تحریم مستثنا کرده تا به احساس اجتماعی تحریم‌شدگی بیشتر دامن بزند. به گفته نفیو، این کار باعث می‌شد تهران واردات کالاهای لوکس را متوقف نکرده و به همین دلیل ذخیره ارزی ایران با سرعت بیشتری تحلیل برود.

البته باید توجه داشت در این شرایط دولت تحریم‌شده حتی درصورت فهم نقشه دشمن باز احتمال دارد برای دسترسی به منابعی از ارز ملی دست به واردات کالاهای لوکس بزند. در هر حال دولت‌هایی که درآمدشان از نفت تامین می‌شود نمی‌توانند به شکل مستقیم درآمدهای نفتی را در داخل استفاده کنند بلکه باید آنها را به کالا تبدیل کرده و وارد کشور کنند. براساس نقشه آمریکایی‌ها، واردات بسیاری از کالاهای اساسی به ایران مانند دارو و مواد غذایی عملا امکان‌پذیر نبود اما در همان حال واردات کالاهای لوکس با سهولت انجام می‌شد زیرا دولت تهران خود را نیازمند واردات کالا و فروش آن در داخل برای کسب درآمد ریالی می‌دید. در این وضعیت نابسامانی‌های مالی دولت تحریم‌شده حتی آن را به تشدید واردات کالاهای لوکس مجبور می‌کند.

نفیو معتقد است هدف اصلی تحریم‌ها ایجاد درد و سختی برای کشور تحریم‌شونده است تا او به این نتیجه برسد که باید سیاست‌های خود را تغییر دهد.
 

FATF جادوی نفیو برای جلوگیری از استهلاک تحریم‌ها

 

نکته مهم درباره ریچارد نفیو اعتقاد او بر اعمال تحریم‌های بلندمدت تا حصول به هدف نهایی است. به همین منظور او بخشی از تفکرات خود را در راه‌های جلوگیری از استهلاک تحریم‌ها متمرکز کرده است. نفیو معتقد است با مناسب‌سازی تحریم‌ها براساس هر کشور، می‌توان مانع از مستهلک‌شدن تحریم‌ها شد. به‌عبارت دیگر، برای متناسب‌سازی تحریم‌ها با کشور متخاصم ابتدا باید اولویت‌های ملی، اعتبار و جایگاه این کشور را بررسی کرد و براساس آنها راه‌های ضربه زدن را مورد ارزیابی قرار داد.

نفیو در کتاب هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان، عوامل موثر در شناخت اولویت ملی کشور هدف تحریم‌ها را این‌گونه معرفی می‌کند: «ماهیت نهادهای سیاسی در کشور هدف»، «سازوکار کلان اقتصادی و سیستم مالی و آسیب‌پذیری»، «ماهیت روابط تجاری کشور هدف»، «ارزش‌های فرهنگی»، «تاریخ اخیر کشور هدف»، «جمعیت‌شناسی»، «دسترسی به منابع بیرونی اطلاعات» و «سوالات مرتبط با ایجاد تحریم‌ها.»

از این 8عامل دو عامل آن مرتبط با اطلاعات مالی و تجاری کشور مورد تحریم است که آمریکا درصورت دسترسی به آنها می‌تواند مانع از استهلاک ابزارهای تحریمی خود در برابر کشور هدفی مانند ایران شود. از این‌رو می‌توان اصرار آمریکا و کشورهای غربی در دوران اوباما و ترامپ مبنی‌بر لزوم عضویت ایران در اف ای تی اف را متوجه شد. پیوستن ایران به FATF، 25درصد از عوامل آورده‎‌شده برای تثبیت بلندمدت تحریم‌ها را برآورده می‌کند. این 25درصد براساس موضوعی بیان شده ولی در حوزه تاثیرات اگر آن را درکنار عوامل دیگر مانند «تاریخ اخیر کشور هدف» که با سادگی در دسترس است، بگذاریم متوجه می‌شویم دروازه تضمین کارکرد بلندمدت تحریم‌ها تصویب FATF در ایران است.

دولت بایدن با اعتقاد به این راهبردهای نفیو پیش از روی کار آوردن وی با کمک متحدان اروپایی خود تلاش دارد با استفاده از مدت زمان چندماهه تا کنار رفتن دولت روحانی، ایران را در مخمصه FATF انداخته و حتی در صورت روی کار آمدن دولتی کارآمد، تهران را در این تنگنا نگه دارد.

ریچارد نفیو یک تحریم موفق را مجموعه‌ای از قوانین، اختیارات و الزامات می‌داند که با هدف محدودکردن و پیشگیری از یک رفتار غالبا اجتناب‌پذیر، برای دستیابی به اهدافش، نیاز به سنجش و بررسی مستمر نتایج دارد.4 این سنجش و بررسی مستمر در ارتباط با ایران در شرایط فعلی یا امکان‌پذیر نبوده یا راه‌های موجود برای اثربخش‌تر کردن تحریم‌ها علیه ایران کافی نیستند. تنها ابزاری که آمریکا برای سنجش کلیت اقتصاد ایران دراختیار دارد اجرای قوانین مرتبط با FATF است که در آن تمامی اطلاعات مربوط به تبادلات مالی ایران در شبکه‌های بانکی به خارج از کشور منتقل می‌شوند.


چرا انتصاب نفیو به‌معنای ادامه تحریم‌هاست؟

 

نفیو در فصل پایانی کتاب هنر تحریم‌ها با عنوان «آنچه پیش‌رو داریم» این نکته را مطرح کرده است که در پایان دولت اوباما تحریم‌ها به‌عنوان ابزاری موثر و ممتاز در امنیت ملی و سیاست خارجی آمریکا تثبیت شده‌اند. او که در فصل‌های پیشین کتابش به بررسی تحریم‌ها در گذر تاریخ پرداخته است به‌نوعی ثابت کرده تحریم‌ها موثرترین ابزار برای واشنگتن جهت پیشبرد اهدافش هستند. در سند راهبرد امنیت ملی سال2015 نیز که جزء آخرین سندهای منتشرشده توسط دولت دموکرات اوباما است بارها از تحریم‌ها به‌عنوان ابزار عامل قدرت ملی آمریکا یاد شده است. نفیو معتقد است تحریم‌ها باید به یک رویه ثابت در راهبردهای سیاست خارجی آمریکا تبدیل شده و در پرونده‌های دیگر مرتبط با ایران نیز مورد استفاده قرار گیرند. او درکنار توصیه به استفاده از تحریم در ارتباط با اقدامات روسیه در اوکراین یا پرونده هسته‌ای کره‌شمالی، دو حوزه مسائل حقوق بشری و منطقه‌ای ایران را نیز جزء مسائلی می‌داند که باید از تحریم در آنها استفاده کرد.5 این درحالی است که براساس مذاکرات برجام که شخص نفیو نیز در آن حضور داشت، مقرر شد تمام تحریم‌های مرتبط با امور هسته‌ای ایران برداشته شده و پس از آن نیز با برچسب‌ها و عناوین دیگری بازنگردند.


چرا نفیو نماد است و نه دلیل؟

سیاستمداران، مراکز دانشگاهی و اتاق فکرهای آمریکایی صرف‌نظر از گرایش‌های حزبی و سیاسی خود به این نتیجه رسیده‌اند که تحریم ابزار بسیار موثری در عرصه سیاست بین‌الملل است. به عبارت دیگر در آمریکا اجماعی فراحزبی درباره کارایی ابزار تحریم وجود دارد. در چنین شرایطی که نهادهای گوناگون آمریکا در سطوح مختلف اعتقادی راسخ به تحریم و سعی وافر در به‌کارگیری آن دارند نمی‌توان انتظار داشت آنها در میانه درگیری با ایران که در عرصه‌های هسته‌ای، منطقه‌ای، موشکی و مسائل ادعایی مرتبط با حقوق بشر جریان دارد، تحریم‌ها را از دست بدهند. از نگاه واشنگتن آزادسازی منابع مالی ایران به معنای تامین مالی پروژه‌های تهران خواهد بود.

به عبارتی، نظر به ذهنیت نخبگان سیاسی ایالات متحده، گفتمان‌های مخالف توافق هسته‌ای و موفقیت سیاست تحریم در تامین منافع ایالات متحده، استفاده از ابزار تحریم، به‌عنوان یک راه‌حل آزمایش شده در مهار قدرت اقتصادی و نظامی جمهوری اسلامی ایران در سند راهبردی ایالات متحده آمریکا نهادینه شده است و تصویب تحریم‌های جدید مالی، اقتصادی، دفاعی و نظامی علیه این کشور از سوی نخبگان سیاسی ایالات متحده حتی پس از امضای توافق برجام نیز امری محتمل بوده است. 

اصلی‌ترین سوالی که تصمیم‌سازان آمریکا بر آن تاکید دارند این نکته است که اساسا چه چیز باعث شد تا تهران در سال 2013 بازگشت به میز مذاکره را پذیرفته و با ایجاد محدودیت‌های شدید بر برنامه هسته‌ای خود موافقت کند؟ از نظر این دسته از کارشناسان، برنامه هسته‌ای ایران بدون تاثیر‌پذیری کلان از تحریم‌ها درحال پیشرفت بود و دلیلی بر متوقف شدن آن وجود نداشت. فشارهای سیاسی و اطلاعاتی آمریکا برای ممانعت از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران مانند تحریم مواد و تجهیزات با کاربرد دوگانه، ترور دانشمندان ایرانی و نیز حمله به تاسیسات هسته‌ای ایران با ویروس استاکس‌نت هیچ‌کدام باعث توقف و آسیب عمده به برنامه هسته‌ای ایران نشدند. با این حال تحریم‌ها باعث شد تا مردم ایران، دلیل بروز مشکلات معیشتی برای خود را اصرار دولت ایران به ادامه برنامه هسته‌ای شناسایی کنند و بر همین اساس فشارهایی را به دولت برای قبول محدودیت در برنامه هسته‌ای وارد کنند. از این رو اساس مقامات آمریکایی به این نتیجه رسیده‌اند که ابزار تحریم می‌تواند در تمامی حوزه‌های محل اختلاف با ایران به کارشان بیاید.

بنابراین اگر برنامه هسته‌ای ایران حتی احتمال پیشرفت داشته باشد، آن را می‌توان با حفظ تهدید تحریم‌ها متوقف کرد. اگر نفوذ منطقه‌ای ایران در سایه فشارهای گسترده نظامی، سیاسی و اطلاعاتی درحال افزایش است تنها راه آن است که با شناساندن موضوع «نفوذ منطقه‌ای ایران» به مردم این کشور به‌عنوان عامل تحریم، تهران را مجبور به کنار گذاردن سیاست‌های منطقه‌ای کرد.

تحریم‌های آمریکا علیه ایران با جیمی کارتر دموکرات آغاز شده، با رونالد ریگان جمهوری‌خواه تشدید شده و با اقدامات جورج بوش پدر جمهوری‌خواه و بیل کلینتون دموکرات تثبیت شدند. همین تحریم‌ها بودند که در دوران جورج بوش پسر اعمال آنها علیه ایران شکلی بین‌المللی به‌خود گرفته و در دوران باراک اوبامای دموکرات منجر به ایجاد اجماعی جهانی علیه ایران پیرامون پرونده ادعایی هسته‌ای آن شد. این تحریم‌ها سپس در دوران ترامپ با شکلی بی‌سابقه تمامی نهادهای جزئی ایران را نیز دربرگرفته و به شکلی غیرمتعارف تبدیل به جنگ بی‌سابقه اقتصادی شدند. با توجه به این سیرفزاینده و پیش رونده اعمال و پیگیری تحریم‌ها علیه ایران که فراحزبی بوده‌اند باید گفت سیاست بایدن نیز قطعا جدای از اسلافش نیست.

فارغ از روسای جمهور آمریکا از کارتر تا بایدن و بدون درنظر گرفتن شخصیت‌های جزئی مانند ریچارد نفیو، اعمال تحریم علیه ایران همچنان در راس برنامه‌های آمریکا قرار خواهد داشت مگر آنکه تهران با تکیه بر توانایی‌های داخلی و بازی‌های نامتقارن، هزینه اعمال تحریم علیه خود را برای واشنگتن به شکلی شگفت‌آور افزایش دهد. در غیر این صورت تحریمی برداشته نخواهد شد.


منبع:
1. جام جم/ ورود «معمار تحریم‌ها» به دولت بایدن
2. فرهیختگان/ بازگشت معمار تحریم‌ها با بایدن
3. آپارات/ فیلم